Waar in Antwerpen woonden en werkten die vele kunstenaars tijdens de 16de en 17de eeuw?

Voor de studie van historische woningen is Antwerpen een interessant onderzoeksobject, en een evidente keuze als casus voor het exploreren van huizen en ateliers van kunstenaars. Niettemin bleef dat aspect binnen het kunsthistorisch onderzoek onontgonnen terrein. De merkwaardige verblijven van Antwerpens’ meest befaamde schilders Frans Floris, Rubens en Jordaens, omwille van hun expliciete architectuur herkenbaar als ‘kunstenaarswoningen’, genoten de nodige aandacht, maar zelden belichten biografieën van zelfs zeer bekende schilders, beeldhouwers en architecten de aard van de woonsten en werkhuizen waarin deze hun kunst produceerden. Plaketten markeren het huis van geboorte, verblijf en dood van slechts enkele kunstenaars, terwijl de stad er vooral tijdens de 16de en 17de eeuw een bijzonder groot aantal telde, van alle soorten en niveaus. Voor circa 1525 zijn reeds zowat 120 schilders getraceerd, en volgens de tijdgenoot Lodovico Guicciardini waren in de Scheldestad omstreeks 1560 meer dan 300 schilders en beeldhouwers aan de slag. Uiteraard bewoonden die niet allemaal een heuse ‘kunstenaarswoning’: de meeste bezaten traditionele huizen en een grote groep van veelal anoniem gebleven ambachtslieden huurde een bescheiden optrek, velen verhuisden voortdurend of vonden onderkomen bij familie.

 

Recent onderzoek omtrent dit aspect van de kunstproductie is aangepakt vanuit multidisciplinair perspectief en analyseert de habitat van kunstenaars vanuit functie-typologisch oogpunt. De combinatie van archiefdocumenten en materiële restanten maakt de exacte locatie mogelijk, de identificatie van het woningtype en de sociaaleconomische achtergrond van de bewoners. Het belicht de wooncultuur en werkomstandigheden van een zeer heterogene groep mensen, die van Antwerpen een kunststad gemaakt hebben.